Kauçuk Dergisi Kauçuk Dergisi
ilişkili haberler
Plastiğin Ortaya Çıkışı, Sınıflandırılması, Şekillendirme Metotları
Plastik Polimer esaslı, sıvı halde işleme sokulup şekillendikten sonra sertleşebilen organik madde. Plastiklerin hammaddesi daha çok petrolden üretilir. Küçük moleküllü olan monomerler kimyasal yollarla birleştirilerek polimerize edilirler ve bu işlem sonucu büyük moleküllü polimerler meydana gelir. Polimerlere birçok katkı maddeleri ilave edilerek maksada uygun plastik maddeler elde edilir.
Plastiğin Ortaya Çıkışı :
Çok eski devirlerde reçine gibi maddeler plastik olarak kullanılmıştır. Sentetik olarak plastik yapımı 1868 yılında Amerikalı John W. Hyatt tarafından, selüloz nitratin kafur ile karıştırılmasından elde edilmiştir. Bu karışımda elde edilen maddeden bilardo topları, düğme ve tarak yapılmıştır.
Amerikalı kaşif Leo Ho Baekland 1909 senesinde bakalit olarak bilinen fenol formaldehit polimerini buldu. 1935 yılında Du Pont firması polimerlerden naylonu bularak büyük bir çığır açmıştır. Bu arada polivinilklorür (PVC) ve akrilik plastikler de yapılmış ve kullanılmaya başlanmıştır.
1938 yılında Du Pont firmasının bulduğu teflon ise adeta metallerin yerine alacak özelliklere sahiptir. Tetrafloretilen buharından yüksek basınç altında ele geçen beyaz pudradan elde edilen teflon 800°C sıcaklığa dayanıklı olup; oldukça mukavim ve esnek olması kullanım sahasını genişletmiştir.
1950 yılında Federal Almanya’da Max Planck Enstitüsünde araştırmacı Karl Zevger düşük basınç altında kolay elde edilebilen yüksek mukavemetli polietilen plastikleri üretmiştir.
Plastiklerin Sınıflandırılması :
Plastikler 3 Ana Sınıfa Ayrılırlar;
- Selülozik plastikler,
- Tabii plastikler,
- Sentetik reçine plastikler.
Plastiklerin bu üç ana sınıfı kendi aralarında farklı sınıflara ayrılırlar. Selülozik plastikler arasında selüloz asetat, selüloz asetobütirat esteri, selüloz esterleri sayılabilmektedir. Sentetik reçine plastikleri termoplastik ve termoset plastikler olarak iki gruba ayrılır.
Plastik yapılacak maddeler şekillendirilmek üzere her defasında ısıtıldığı vakit yumuşayan (termoplastikler) ve bir defa ısıtıldan sonra sertleşince tekrar ısıtılsada yumuşamayan (termosetler) olarak iki sınıfa ayrılır.
Termoplastikler içine akrilonitril – bütadiyenstrien (ABS) plastikleri, asetal plastikler, akrilik plastikler, selülozik plastikler, florplastikleri, polietilenler, polipropilenler, polivinilklorürler girerler.
Termoset plastikler içine ise amino plastikleri, epoksi reçineleri, fenolik reçineler ve poliüretanlar girerler.
Plastik Katkı Malzemeleri :
Plastik ana malzemesi polimerdir. Plastiğin şekillendirilmesi ve boyanması için yanmaya, yağa ve neme mukavemetini arttırmak maksadı ile muhtelif katkı maddeleri katılır. Plastiğin mukavemetini arttırmak için en çok cam elyafı kullanılır. Titreşim mukavemetini arttırmak için, plastikler içerisine lastik parçacıkları katılır. Plastik mamulün maliyetini düşürmek için içerisine talaş tozu, mika ve amyant tozu karıştırılmaktadır.
Plastiğin ısı ve kimyasal maddelere mukavemeti yine kimyasal katkı maddeleriyle sağlanır. Plastikte sertlik dioktilftalat ve benzeri bileşiklerle ayarlanır. Klor ve brom plastiklere yanmama özelliği kazandırmaktadır. Plastikleri renklendirme işlemi ise boya renk maddeleri (pigmentler) ile yapılmaktadır. Mesela titandioksit, plastiğe beyaz renk vermek için kullanılabilir.
Plastik Şekillendirme Metotları :
Plastiklere şekiller; ısıtma ve ve çeşitli metotlarla kalıplara basmak suretiyle verilir. Bu maksatla otomatik plastik malzeme imal tezgahları yapılmıştır. Plastik şekillendirme üç ana metodla yapılmaktadır. Bunlar enjeksiyon dökümü, transfer dökümü ve sıkma – sıkıştırma (ekstrüzyon) metodudur.
Enjeksiyon Dökümü :
Termoplastiklerin şekillendirilmesinde en çok kullanılan metod enjeksiyon usulüdür. Termoplastikler 3 mm boyutlu küp veya silindir granüller halinde bir hazneden eritme kutusuna girer. Burada elektrikli ısıtıcılar sayesinde eritilen plastik malzemeler hisrolik piston ile kalıptan çıkarılır. Bütün bu işlemleri otomatik olarak yapan enjeksiyon makinaları vardır.
Transfer Dökümü :
Enjeksiyon döküm usulünde istihsal hızını arttırmak için çok miktarda aynı cins şekli ihtiva eden dişi ve erkek kalıp kullanılır. Bu tür dökümler özellikle termoset plastikler için geçerlidir. Dişi kalıp üzerine dökülen sıvı plastik, daha katılaşmaya vakit bulmadan ısıltılmış erkek kalıpla preslenir.
Sıkma – Sıkıştırma Döküm :
Enjeksiyon dökümde hidrolik piston vasıtası ile plastiği kalıba itme işlemini bu metodla et kıyma makinalarında olduğu gibi sonsuz helezon dişli icra etmektedir. Plastik granüller erimek üzere elektrikli ısıtıcılı kısımdan geçer. Sıvı haldeki plastik sonsuz dişliyle diş macununun sıkıldığı gibi kalıba aktarılır. Kalıpta soğutma işlemi yapılarak şekilli plastik malzeme elde edilmektedir.
Şişirme Döküm :
İçi boş şişe biçimindeki plastikler, basınçlı hava ile plastik malzemenin kalıp içine şişirilmesiyle elde edilmektedir. Şişirme metodu döküm, büyük ebatlı bidon, varil, otomobil yakıt depolarının imalatına uygundur.
Plastik Kaplama :
Sıvılaştırılmış plastik içerisine ısıtılan metal malzemeler daldırılıp çıkarılırsa ucuz ve dekoratif bir mamul elde edilmektedir.
Plastikle İlgili Problemler :
Plastik malzeme kullanıldıktan sonra tekrar eritilerek içerisine %25 oranında yeni plastik malzeme katılmak suretiyle tekrar döküm yapmaya müsait duruma getirilebilmektedir. Ancak mukavemet azalacağı için bu tür plastikler daha basit işlerde kullanılmaktadır. Bu şekilde plastik malzemenin maliyet fiyatı düşürülebilmektedir. Termoset plastiklerin tekrar eritilerek kullanılması mümkün değildir.
Plastik malzemelerde porselen, cam ve metal malzemelere nazaran radyoaktif madde oranı oldukça fazladır. Plastik malzemelerin depo edildiği sahalarda çalışan personelin bu hususa dikkat ederek çalışması gerekir. Plastik malzemeler çevre kirliliğine sebep olan en önemli madde olarak kabul edilebilmektedir.
Plastik Kullanım Alanları :
Plastik kolay işlene bilirliği, rengi, parlaklığı, otomatik istihsale uygun oluşu, plastiği çok çeşitli sahalarda kullanma imkanını doğurmuştur. Plastik ayrıca çok ucuza mal edilebilmektedir. İklim şartlarına mukavemeti metallerden daha iyidir. Telefon gövde ve ahizesinden, mutfak eşyaları, taban kaplaması, şişe, mobilya, endüstri aletleri ve daha birçok malzeme plastikten üretilmektedir.
