Kauçuk Dergisi Kauçuk Dergisi
ilişkili haberler
Manganez, Atom numarası Z = 25, atom ağırlığı M = 54,938 ve simgesi Mn olan, metal niteliğinde element.
Elementleri sınıflandırma çizelgesinin VII A kümesinde yer alır.
1774’te j.G. Gahn’ın (1745-1818) yalıttığı manganez, özgül ağırlıkları 7 220 ile 7 440 kg/m”5 arasında değişen ve alotropik dört biçimde bulunan gri bir metaldir. Son derece tepkin ve indirgendir, ayrıca çok sayıda yükseltgenme hali gösterir: Bu yükseltgenme hallerine çok sayıda renk denk düşer. Yükseltgenme derecelerini Alman kimyacısı Eilhard Mitscherlich (1794-1863) saptamıştır.
Doğal Hali Ve Hazırlanması
Doğal halde oldukça bol olan manganez özellikle oksitler biçiminde bulunur: MnCb pirolüzit; Mn2 O • bronit; Mn3Oj hosmanit. Manganezin sülfürleri, karbonatları (manganspat) ve bir de silikatı bilinmektedir. Canlı maddede bir oligo-element rolü oynar. MnO 2 manganez dioksitten, alüminotermik indirgenme ya da elektrik fırınında karbon aracılığıyla elde edilir. Manganezin klorürü ya da sülfatı gibi çözünen bir tuzunun elektrolizinden de yararlanılır.
Kimyasal Özellikleri
Manganez, halojenler, kükürt, karbon, azot, oksijen ve ametallerin büyük bir bölümüyle tepkir ve birleşir, -l’den + VU’ye kadar bütün yükseltgenme derecelerini taşıyabilir. Halojenlerle (X olarak belirteceğiz) Mn2* iyonu içeren MnX 2 büeşiklerini verir. Bunlardan pembe klorür, gerçekte, manganez dioksit üstüne hidroklorik asit etkisiyle klor hazırlama yöntemine (Scheele yöntemi) başvurularak dolaylı olarak, klorla birlikte elde edilir. Oksitleri şunlardır: MnO manganez monoksit; Mn203 manganez III oksit; Mn Oj tuzlu oksit ya da spinel ve manganezin anhidritleri olan MnO2 manganez dioksit, MnO 3 manganez trioksit ve Mn2 O? permanganik anhidrit. Bu anhidritlere aynı adı taşıyan tuzlar denk düşerler. Manganitler; manganatlar; permanganatlar. Yükseltgenme hallerinin büyük çeşitlilik göstermesi karmaşık bir adlandırmanın kullanılmasını zorunlu kılar. Bütün manganat tuzlarım, günümüzde kullanıldığı gibi manganat FV, manganat VII gibi yükseltgenme derecelerini belirterek adlandırmak daha yerinde olur. MnOı2~ anyonu çözeltilerine yeşil, MnO .T anyonuysa şiddetli bir mor renk verir.
Kullanım Alanları
Manganez, çeliklerin mekanik niteliklerini düzeltir ve çok sert alaşımların elde edilmesini sağlar. Dökme demirin arıtılmasında kükürt giderici ve yükseltgenme önleyici olarak kullanılır. Başlıca alaşımları, ferromanganezler (% 80 manganez, % 20 demir), spiegeller (% 25 manganez, % 5 karbon, % 70 demir) ve bakır temelli, aşınmaya çok dayanıklı manganez tunçlarıdır. Bunlar, özellikle gemi pervanelerinin yapımında kullanılırlar. Manganez, nikel ve bakır bileşiği olan manganin, direnci sıcaklıkla çok az değişen reostaların yapımında kullanılır.
Manganez dioksit, îsveçli kimyacı Cari VVilhelm Scheele’nin (1742-1786) ortaya attığı yöntemden hareket edilerek klor hazırlanmasında ve ferromanganezlerin üretiminde kullanılır. Manganez dioksitten, Leclanche (cep pili) türü kuru pillerde kutuplanmayı önleyici ve camın rengini giderici olarak da yararlanılır. Tarımda kullanılan MnSOı manganez sülfatın hazırlanmasını da sağlar. Manganez genelde yükseltgen olarak kullanılır. Permanganatlar, özellikle de potasyum permanganat çok kullanılan yükseltgenlerdir.
